මිකැනික්: ප්‍රතිරෝධක-RESISTOR

ප්‍රතිරෝධ හැදින්වීම

ජෝජ් සයිමන් ඕම්

ජෝජ් සයිමන් ඕම් [1789.3.16-1854.7.6 ]නමැති ජෙර්මන් ජාතික විද්‍යාඥයා විසින් නව විද්‍යාත්මක සංකල්පයක් ලොවට හදුන්වා දුන් අතර ඔහුට ගරු කිරීමක් ලෙස එය ''ඕම් ගේ නියමය'' ලෙස ප්‍රකාශයට පත්විණි.

''සන්නායකයක දෙකෙලවර විභව අන්තරය සන්නායකය තුල ගලන ධාරාවට අනුලෝමව සමානුපාතික වේ''

$I = \frac{V}{R} \quad \text{or}\quad V = IR \quad \text{or} \quad R = \frac{V}{I}.$

1827 දී ඔහු මෙම නියමය ලොවට ප්‍රකාශ කල අතර 1839 දී පමණ එම නියමය සම්මත උ අතර 1881 පැරීසියේ විදුලිය සදහාවන අන්තර්ජාතික සමුළුවේදී ග්‍රීක අක්‍ෂරයක් වන 'ඔමේගා ' ''Ω''ප්‍රතිරෝධයෙහි ඒකකය ලෙස සම්මත කරන ලදී.

1 =1 Ω
1000Ω =1 K Ω
1000K Ω =1 M Ω

ඕම් ගේ නියමය ආකාර තුනකින් ඉදිරිපත් කල හැක.

මෙම පරිපථයෙන් දැක්වෙන්නේ පරිපථයක ගලන ධාරාව සහ ප්‍රතිරෝධය දන්නේ නම් එම පරිපථ යේ විබවය ඕම් නියමය බාවිතයෙන් සොයාගන්නා ආකාරයයි.එමගින් මෙම රාශීන් A,V , Ω,අතර අන්‍යෝන්‍ය සම්බන්දය තහවූරුවෙයි.

මෙහිද දැක්වෙන්නේ ඕම් නියමය සනාතවන තව නිදසුනකි .පරිපථයක ලබාදී ඇති විබවය සහ ගලන ධාරාව දන්නෙහි නම් එම පථයේ ප්‍රතිරෝධය මෙලෙසින් සොයා ගත හැක.

තෙවන පරිපථ යෙන් පැහැදිලිවන්නේ ධාරාව සොයාගන්නා ආකාරයයි.එමගින් පරිපථයක විබවය හා ප්‍රතිරෝධය දන්නෙහි නම් පරිපථය තුලින් ගලන ධාරාව ජෝජ් සයිමන් ඕම් මහතා සොයාගත් ධාරාව,ප්‍රතිරෝධය,විබවය යන රාශීන් අතර පවතින අන්‍යෝන්‍ය සබදතාවය මගින් ධාරාව සොයාගන ආකාරයයි.

ප්‍රතිරෝධය ගණනය කිරීම

ශ්‍රේණිගත ආකාර

සමාන්තර ගත ආකාර

ප්‍රතිරෝධ මුලික වශයෙන් පරිපතයකට සම්බන්ධ වන ආකාර දෙකකි. එනම් ශ්‍රේණිගත හා සමාන්තර ගත ලෙස පමණි.නමුත් පරිපථයක මෙම ආකාරදෙකම යෙදෙන අවස්ථා ඇති අතර එසේඋවද ප්‍රතිරෝධය ගණනය කිරීම ඉහත ක්‍රම දෙකමගින් එය ද ගණනය කරනුලබයි.

මෙම ක්‍රමය අනුව ප්‍රතිරෝධ සම්බන්ද වන ආකාරය මෙම රුපයෙන් පැහැදිලිවෙයි. මෙහිදී විශේෂත්වයනම් මෙම පරිපථය හරහා එකම ධාරාවක් ගමන් කරයි.ඒවාගේම ප්‍රතිරෝධ වල දෙකෙළවර විබවයන්ද වෙනස් වෙයි.

එම ගුණය නිසා විබව විබෙදුම් පරිපථ නිර්මාණයකල හැක.මෙම රුපයෙන් දැක්වෙන්නේ ශ්‍රේණිගත ලෙස ප්‍රතිරෝධ සම්බන්ද පථයක ප්‍රතිරෝධය ගණනය කරුනුලබන ආකාරයයි. අප පරිපථයක් නිර්මාණය කිරීමේදී අපට අවශ්‍ය ප්‍රතිරෝධ අගයන්ගෙන් යුත් ප්‍රතිරෝධ සොයාගත නොහැකි අවස්ථාවන් වලදී ශ්‍රේණිගත ලෙස ප්‍රතිරෝධ දෙකක් සම්බන්ද කර එම අගය පහසුවෙන් සාදා ගත හැක.ශ්‍රේණිගත ලෙස ප්‍රතිරෝධ සම්බන්ද වීම මගින් ප්‍රතිරෝධ අගයන් අකතුවීම නිසා ප්‍රතිරෝධි අගය වැඩිවෙයි.

මෙම රුපයෙන් දැක්වෙන්නේ සමක ප්‍රතිරෝධය
600Ω සහ විබවය 12V ඕම් නියමයට ආදේශ කර පරිපථය හරහා ගලන ධාරාව සොයාගන්නා ආකාරයයි.ඉන්පසුව එම දත්තයන් වෝල්ටීයතා විබෙදුම් සුත්ත්‍රයට ආදේශ කිරීම මගින් R1 ප්‍රතිරෝධය හරහා විබවය සොයාගෙන ඇත.මෙලෙස පරිපථයේ අනෙත් ප්‍රතිරෝධ අග්‍ර අතර පවතින විබවයන් හා පථයේ ඔනැම තැනක පැවතිය හැකි විබවයන් දක්වා ඇත.

මෙම පහත ආලෝක සංවේදී ස්වයංක්‍රීය පරිපථය ද ක්‍රියා කරනු ලබන්නේ ඉහත අපි සාකච්චා කල වෝල්ටීයතා විබෙදුම් ගුණය සහ ප්‍රතිරෝධ වලපවතින සුවිශේෂී ගුණයන් උපයෝගි කරගනිමිනි.[ආලෝක සන් වෙදී ප්‍රතිරෝධ,L D R]

සමාන්තර ගත ප්‍රතිරෝධ

සමාන්තර ගත ක්‍රමයේදී ප්‍රතිරෝධ සම්බන්ධ වන ආකාරය මෙම රුපයෙන් පැහැදිලි වන අතර ඒහිදී ප්‍රතිරෝධයන් දෙපස පවතින විබවය සමාන වන අතර එක් ඒක් ප්‍රතිරෝධ හරහා ගලන ධාරාව වෙනස් වෙයි.තවද ප්‍රතිරෝධී අගය අඩුකරගත හැකි අතර පරිපථයක්

සැදීමේදී අපට අවශ්‍ය ප්‍රතිරෝධ නොමැති වේලාවන් වලදී මෙම ක්‍රමය බාවිතයෙන් වැඩි ප්‍රතිරෝධී අගයන්ගෙන් යුත් ප්‍රතිරෝධ දෙකක් එකතු කර කුඩා ප්‍රතිරෝධයක් සාදා ගත හැක.පහත රුපයෙන් එබව සනාථවෙයි.

RT= 54.5Ω

මුළු පරිපථය හරහා ගලන ධාරාව IS නිසා,IS යනු ප්‍රතිරෝධ සියල්ල හරහා ගලන ධාරාවෙහි එකතුව වන අතර R1,R2,R3 හරහා ගලන ධාරාව වෙන වෙනම ලබාගෙන පසුව I1,I2,I3 සියල්ලෙහි එකතුව 0.22Aලෙස දක්වා ඇත.තවද සමක ප්‍රතිරෝධය සොයාගත් නිසා එමගින්ද ඕම් ගේ නියමය මුළු පරිපථයටම යෙදීමෙන් ද IS සොයාගත හැක.

මුලික ප්‍රතිරෝධ වර්ගීකරණය

ස්ථිර ප්‍රතිරෝධක 2. විචල්‍ය ප්‍රතිරෝධක

1.ස්ථිර ප්‍රතිරෝධක

මෙම ප්‍රතිරෝධ වල විශේෂත්වය නම් ප්‍රතිරෝධය නිෂ්පදනයේදීම යම් නාමික අගයකටම නිපද වීමයි.නිදසුනක් ලෙස 150Ω නාමික අගයෙන් යුත් ප්‍රතිරෝදයක ප්‍රතිරෝධී අගය 150Ωවෙයි.එම අගය වෙනස් කිරීමට නොහැක. ස්ථිර ප්‍රතිරෝධ යෙහි සංකේතය මෙහිදී ඔබට දැක ගැනීමට හැක.පරිපථ තුල මෙලෙසින් කේතනය කර ඇත්තේ ස්ථිර ප්‍රතිරෝධයන්ය.

2. විචල්‍ය ප්‍රතිරෝධක

මෙම රුපයෙන් දැක්වෙන්නේ විචල්‍ය ප්‍රතිරෝධයෙහි සංකේතයයි.මෙහි ප්‍රතිරෝධය සීරුමාරු කල හැකි අතර සිරුමාරු කිරීමේ ක්‍රමය අනුව ප්‍රතිරෝධ වර්ගීකරනයවෙයි.නිදසුනක් ලෙස [perset]ප්‍රිසෙට්,[potentiometer] පොටෙන්ශෝමීටර්,[rheostat]වෙරියබල් රෙසිස්ටර ලෙසය.

ප්‍රතිරෝධ ක්‍රමාංකනය

ප්‍රතිරෝධයන්හි ප්‍රතිරෝධී අගය දෑන ගැනීමට විවිධ ක්‍රම යොදා ඇත.ඉතා සුලබ සහ ප්‍රචලිත ක්‍රමයක් ලෙස වර්ණ වළලු කේත ක්‍රමය දැක විය හැක.ප්‍රතිරෝධ විවිධ ප්‍රමාණයන්ගෙන් හා විවිධ හැඩයන්ගෙන් යුත් නිසා පහසුවෙන් අගය හදුනා ගැනීම සදහා මෙම උපක්ක්‍රරම යොදා ඇත.

වර්ණ වළලු කේත ක්‍රමය
මෙම ක්‍රමය බාවිතා වන්නේ සිලින්ඩර ආකාරයෙන් යුත් කුඩා ප්‍රමාණයේ ප්‍රතිරෝධ සදහාය.වර්ණ වළලු වල වර්ණ සදහා ගණිතමය ආදේශනයක් යොදා අහි අගය හදුනා ගැනේ.මෙහිදී වර්ණ වළලු 4,5,6, ලෙස ආකාර කිහිපයක් දැනට බාවිතයේ ඇත.

අගය සටහන් කිරීම
මෙම ක්‍රමය බාවිතා වන්නේ ප්‍රමාණයෙන් විශාල ප්‍රතිරෝධ සදහාය. එහිදී ප්‍රතිරෝධයේ අගය වොට් අගය පවා සටහන් කරයි.

අංක කේත ක්‍රමය

මෙම ක්‍රමය කුඩා ප්‍රමාණයේ එක මතුපිටක් පමණක් පෙනෙන ප්‍රතිරෝධ සදහා බාවිතා කරයි. [SURFACE MOUNT]

මෙම අංක ක්‍රමයද ආකාර කිහිපයක් ඇත.අංක 3 ,4 සහ ඉංග්‍රීසි අකුර සමග ලෙසය.

* වර්ණ වළලු කේත ක්‍රමය*

වර්ණ වළලු 4 කේත ක්‍රමය
මෙහිදී පලවන දෙවන වළලු වල අගයන් ඒලෙසින්ම ආදේෂකරන අතර තුන්වන වර්ණ යේ අගය මත එකතුකරන බින්දු ගණන හෝ දහයෙන් හෝ සියියෙන් බෙදනු ලබයි.උද -කහ,දම්,රතු,ගෝල්ඩ් නම් උ ප්‍රතිරෝධයක අගය 4 7 00 Ω-/+5 %

වර්ණ වළලු 5 කේත ක්‍රමය